Biologia medyczna - I rok k. lekarsko- stomatologiczny

- Koordynator przedmiotu:
Dr hab. Andrzej Hendrich, prof nadzw.

- Wymiar godzinowy przedmiotu:

Semestr: zimowy (I)
Wykłady: 20 godz.
Seminaria: 10 godz.
Ćwiczenia: 30 godz.

- Forma zakończenia przedmiotu:egzamin pisemny.

Plan wykładów:

1. Środowisko, podstawowe pojęcia ekologii. Biocenoza - zależności występujące pomiędzy różnymi organizmami.
2. Ekosystem, utrzymywanie równowagi w ekosystemie. Współczesne zagrożenia ekosystemów. Zanieczyszczenie środowiska.
3. Budowa składników molekularnych komórki: białka, lipidy, kwasy nukleinowe, DNA.
4. Replikacja DNA. RNA, transkrypcja i translacja. Regulacja ekspresji genów.
5. Cykl komórkowy i jego regulacja. Chromosomy metafazowe, prawidłowy kariotyp człowieka.
6. Zmienność DNA, mutacje, mechanizmy naprawy DNA. Czynniki mutagenne, wpływ leków, związków chemicznych i czynników fizycznych na DNA.
7. Przykłady chorób uwarunkowanych genetycznie.
8. Kliniczne zastosowania genetyki.
9. Podstawowe metody biologii molekularnej.


Plan seminariów i ćwiczeń:

Ćwiczenie 1
Organizacja ćwiczeń. Regulamin.
Pasożytnicze pierwotniaki
Trichomonas tenax, T. vaginalis, Giardia intestinalis, Entamoeba histolytica, E. gingivalis

Ćwiczenie 2
Pasożytnicze pierwotniaki
Trypanosoma brucei gambiense, Plasmodium sp., Toxoplasma gondii, Cryptosporidium parvum, Leishmania spp.

Ćwiczenie 3
Pasożytnicze pierwotniaki - sprawdzian wiadomości. Obowiązuje znajomość: cech diagnostycznych, cykli rozwojowych, dróg przekazywania zarażenia, miejsca lokalizacji, sposobu opuszczania organizmu człowieka, chorobotwórczości, objawów chorobowych, wykrywania (jaka forma, w jakim materiale), rozmieszczenia geograficznego.
Robaki płaskie: przywry
Fasciola hepatica, Clonorchis sinensis, Schistosoma sp, Paragonimus westermani

Ćwiczenie 4
Robaki płaskie: tasiemce
Diphyllobothrium latum, Taenia saginata , T. solium, Echinococcus granulosus, E. multilocuralis, Hymenolepis nana

Ćwiczenie 5
Robaki obłe:
Ascaris lumbricoides hominis, Enterobius vermicularis, Trichuris trichiura, Trichinella spiralis, Loa loa

Ćwiczenie 6
Pasożytnicze robaki - sprawdzian wiadomości.
Genetyka klasyczna
Podstawowe pojęcia, definicje i prawa genetyki klasycznej.
Praktyczne wykorzystanie praw genetyki klasycznej w rozwiązywaniu zadań dotyczących krzyżówek jedno-, dwugenowych.
Allele równosilne, kodominacja, allele wielokrotne.
Rozwiązywanie zadań dotyczących dziedziczenia się cech warunkowanych współdziałaniem genów.

Ćwiczenie 7
Genetyka klasyczna
Analiza stadiów podziału komórki zwierzęcej.
Podział mejotyczny - najważniejsze momenty z genetycznego punktu widzenia. Gametogeneza.

Ćwiczenie 8
Genetyka klasyczna
Chromosomowa teoria dziedziczności T. Morgana.
Praktyczne rozwiązywanie zadań dotyczących dziedziczenia się cech sprzężonych - rodzaje sprzężeń.
Typy determinacji płci: chromosomy płciowe, stosunek liczby chromosomów X do kompletów autosomów, determinacja środowiskowa.
Ocena preparatów z komórek nabłonkowych jamy ustnej pod kątem obecności ciałek Barra. Hipoteza Lyon.

Seminarium 1
Genetyka klasyczna - sprawdzian wiadomości.
Genetyka molekularna
Budowa i właściwości kwasów nukleinowych.
Przebieg replikacji DNA u Procaryota i Eucaryota z uwzględnieniem enzymów.
Budowa i właściwości kodu genetycznego i odstępstwa od reguł.
Podjednostkowy model budowy chromatyny. Budowa chromosomu metafazalnego (typy chromosomów).

Seminarium 2
Genetyka molekularna
Biosynteza białka i jej regulacja u Eucaryota i Procaryota.
Teoria operonu.

Seminarium 3
Genetyka molekularna - sprawdzian wiadomości.
Mutacje - mechanizm tworzenia się mutacji genowych, chromosomowych strukturalnych i liczbowych.
Prawidłowy kariotyp człowieka (A - G), zasady zapisywania kariotypów.
Mutacje chromosomowe liczbowe - aneuploidie: z. Downa, z. Edwardsa, z. Patau, z. Turnera, z. Klinefeltera, mechanizm powstawania, rodzaje schorzeń i efekty fenotypowe.
Mutacje chromosomowe strukturalne (z. Wolfa-Hirschhorna, z. Cri-du-chat, z. Pradera-Williego i z. Angelmana).

Ćwiczenie 9
Rozwiązywanie zadań dotyczących mechanizmów dziedziczenia się chorób genetycznych człowieka.
Mutacje genowe: autosomalne dominujące (pląsawica Huntingtona, choroba Alzheimera, achondroplazja, z. Marfana, polidaktylia, syndaktylia, retinoblastoma) - kryteria dziedziczenia.
Mutacje genowe: autosomalne recesywne - kryteria dziedziczenia (fenyloketonuria, alkaptonuria, albinizm, mukowiscydoza, galaktozemia, lipidozy, hemoglobinopatie, z. Hutchinsona-Gilforda).

Ćwiczenie 10
Dziedziczenie chorób sprzężonych z chromosomem X (kryteria dziedziczenia):
- recesywne (hemofilia A, hemofilia B, dystrofia mięśniowa dziecięca Duchenne'a, fawizm, daltonizm);
- dominujace (krzywica hipofosfatemiczna oporna na wit. D).

Ćwiczenie 11
Choroby genetyczne człowieka - sprawdzian wiadomości.


Zalecana literatura

1. Drewa G.: Podstawy genetyki; Urban i Partner, Wrocław, 2011.
2. Węgleński P.: Genetyka molekularna. PWN, Warszawa 1998
3. Winter P.C., Hickey G.I., Fletcher H.L.: Krótkie wykłady Genetyka. PWN, Warszawa 2000
4. Turner P.C., McLennan A.G., Bates A.D., White M.R.H.: Krótkie wykłady. Biologia molekularna. PWN, Warszawa 2000
5. Jorde L.B., Carey J.C., Bamshad M.J., White R.L.: Genetyka medyczna. Wyd. I pod red. J. Wojcierowskiego, Czelej 2000
6. Connor J.M., Ferguson-Smith M.A.: Podstawy genetyki medycznej. PZWL, Warszawa 1991
7. Passarge E. Genetyka. Ilustrowany przewodnik. PZWL, Warszawa 2004
8. Kadłubowski R.: Zarys parazytologii lekarskiej. PZWL 1999 Warszawa
9. pod red. A. Deryło "Parazytologia i akaroentomologia medyczna" PWN 2002 Warszawa
10. pod red. Z. Dziubka "Choroby zakaźne i pasożytnicze" PZWL 1996 Warszawa